Znęcanie się nad zwierzętami, tak domowymi jak i gospodarskimi, jest niestety nadal spotykanym zjawiskiem. Warto więc zapoznać się ze środkami przyznanymi przez ustawodawcę, które pozwolą nam na szybką pomoc cierpiącemu zwierzęciu. Dopuszczalne środki prawne możemy podzielić na administracyjne i karne. Ich podjęcie może być alternatywne lub równoczesne. Jeśli zależy nam na czasie, w pierwszej kolejności warto skorzystać ze środków administracyjnych. Obydwa tryby zostaną opisane poniżej.
Formy znęcania się nad zwierzętami
Ustawa o ochronie zwierząt jednoznacznie stwierdza, iż wszelkie formy znęcania się nad zwierzętami są niedopuszczalne. Katalog niedopuszczalnych czynności jest bardzo szeroki i ma charakter otwarty, co oznacza, iż również stany faktyczne inne od opisanych poniżej, mogą być uznane za znęcanie się nad zwierzęciem.
Ustawa o ochronie zwierząt (Dz.U.2013.856)
Art. 5. Każde zwierzę wymaga humanitarnego traktowania.
Art. 6 (…)
1a. Zabrania się znęcania nad zwierzętami.
2. Przez znęcanie się nad zwierzętami należy rozumieć zadawanie albo świadome dopuszczanie do zadawania bólu lub cierpień, a w szczególności:
1) umyślne zranienie lub okaleczenie zwierzęcia, niestanowiące dozwolonego prawem zabiegu lub procedury (…) w tym znakowanie zwierząt stałocieplnych przez wypalanie lub wymrażanie, a także wszelkie zabiegi mające na celu zmianę wyglądu zwierzęcia i wykonywane w celu innym niż ratowanie jego zdrowia lub życia, a w szczególności przycinanie psom uszu i ogonów (kopiowanie); (…)
3) używanie do pracy albo w celach sportowych lub rozrywkowych zwierząt chorych, a także zbyt młodych lub starych oraz zmuszanie ich do czynności, których wykonywanie może spowodować ból;
4) bicie zwierząt przedmiotami twardymi i ostrymi lub zaopatrzonymi w urządzenia obliczone na sprawianie specjalnego bólu, bicie po głowie, dolnej części brzucha, dolnych częściach kończyn;
5) przeciążanie zwierząt pociągowych i jucznych ładunkami w oczywisty sposób nieodpowiadającymi ich sile i kondycji lub stanowi dróg lub zmuszanie takich zwierząt do zbyt szybkiego biegu;
6) transport zwierząt, w tym zwierząt hodowlanych, rzeźnych i przewożonych na targowiska, przenoszenie lub przepędzanie zwierząt w sposób powodujący ich zbędne cierpienie i stres;
7) używanie uprzęży, pęt, stelaży, więzów lub innych urządzeń zmuszających zwierzę do przebywania w nienaturalnej pozycji, powodujących zbędny ból, uszkodzenia ciała albo śmierć;
8) dokonywanie na zwierzętach zabiegów i operacji chirurgicznych przez osoby nieposiadające wymaganych uprawnień bądź niezgodnie z zasadami sztuki lekarsko-weterynaryjnej, bez zachowania koniecznej ostrożności i oględności oraz w sposób sprawiający ból, któremu można było zapobiec;
9) złośliwe straszenie lub drażnienie zwierząt;
10) utrzymywanie zwierząt w niewłaściwych warunkach bytowania, w tym utrzymywanie ich w stanie rażącego zaniedbania lub niechlujstwa, bądź w pomieszczeniach albo klatkach uniemożliwiających im zachowanie naturalnej pozycji;
11) porzucanie zwierzęcia, a w szczególności psa lub kota, przez właściciela bądź przez inną osobę, pod której opieką zwierzę pozostaje;
12) stosowanie okrutnych metod w chowie lub hodowli zwierząt; (…)
15) organizowanie walk zwierząt;
16) obcowanie płciowe ze zwierzęciem (zoofilia);
17) wystawianie zwierzęcia domowego lub gospodarskiego na działanie warunków atmosferycznych, które zagrażają jego zdrowiu lub życiu;
18) transport żywych ryb lub ich przetrzymywanie w celu sprzedaży bez dostatecznej ilości wody uniemożliwiającej oddychanie;
19) utrzymywanie zwierzęcia bez odpowiedniego pokarmu lub wody przez okres wykraczający poza minimalne potrzeby właściwe dla gatunku.
Art. 9 (…)
2. Zabrania się trzymania zwierząt domowych na uwięzi w sposób stały dłużej niż 12 godzin w ciągu doby lub powodujący u nich uszkodzenie ciała lub cierpienie oraz niezapewniający możliwości niezbędnego ruchu. Długość uwięzi nie może być krótsza niż 3 m.
Administracyjne środki ochrony zwierząt
Jeśli mamy do czynienia z przypadkiem znęcania się nad zwierzęciem, powinniśmy zwrócić się z wnioskiem (w dowolnej formie) do Policji, straży miejskiej, lekarza weterynarii lub organizacji społecznej zajmującej się ochroną zwierząt o wystąpienie w trybie art. 7 ust. 1 ustawy do wójta (burmistrza, prezydenta) o wydanie decyzji o czasowym odebraniu zwierzęcia właścicielowi.
Problemem powyższego trybu jest fakt, iż zwierzę na mocy ww. decyzji musi być przekazane np. schronisku dla zwierząt jeśli jest to zwierzę domowe. Jeśli chcemy oszczędzić zwierzęciu pobytu w schronisku możemy porozumieć się ze schroniskiem, aby w trybie art. 7 ust. 1c ustawy wyraziło brak zgody na przyjęcie zwierzęcia i wskazało inny podmiot (np. nas) jako właściwy do zaopiekowania się zwierzęciem.
Przypadek niecierpiący zwłoki
Istnieje też druga forma postępowania administracyjnego możliwa do wykorzystania w przypadku niecierpiącym zwłoki (gdy pozostawanie zwierzęcia u dotychczasowego właściciela lub opiekuna zagraża jego życiu lub zdrowiu). Wtedy policjant, strażnik gminny lub przedstawiciel organizacji społecznej zajmującej się ochroną zwierząt, może odebrać zwierzę właścicielowi bez decyzji wójta (burmistrza, prezydenta) w trybie art. 7 ust. 3 ustawy. Należy pamiętać, iż zwierzę w sytuacji niecierpiącej zwłoki, bez stosownej decyzji wójta (burmistrza, prezydenta) może odebrać tylko i wyłącznie jeden z trzech wskazanych wyżej podmiotów, a nadto musi o tym niezwłocznie zawiadomić organ wykonawczy gminy, aby ten wydał decyzję o czasowym odebraniu zwierzęcia właścicielowi.
Ustawa o ochronie zwierząt
Art. 7.
1. Zwierzę traktowane w sposób określony w art. 6 ust. 2 może być czasowo odebrane właścicielowi lub opiekunowi na podstawie decyzji wójta (burmistrza, prezydenta miasta) właściwego ze względu na miejsce pobytu zwierzęcia i przekazane:
1) schronisku dla zwierząt, jeżeli jest to zwierzę domowe lub laboratoryjne, lub
2) gospodarstwu rolnemu wskazanemu przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta), jeżeli jest to zwierzę gospodarskie, lub
3) ogrodowi zoologicznemu lub schronisku dla zwierząt, jeżeli jest to zwierzę wykorzystywane do celów rozrywkowych, widowiskowych, filmowych, sportowych lub utrzymywane w ogrodach zoologicznych.
1a. Decyzja, o której mowa w ust. 1, podejmowana jest z urzędu po uzyskaniu informacji od Policji, straży gminnej, lekarza weterynarii lub upoważnionego przedstawiciela organizacji społecznej, której statutowym celem działania jest ochrona zwierząt.
1b. Przekazanie zwierzęcia, o którym mowa w ust. 1, następuje za zgodą podmiotu, któremu zwierzę ma być przekazane.
1c. W przypadku braku zgody, o której mowa w ust. 1b, lub wystąpienia innych okoliczności uniemożliwiających przekazanie zwierzęcia podmiotom, o których mowa w ust. 1, zwierzę może zostać nieodpłatnie przekazane innej osobie prawnej lub jednostce organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej albo osobie fizycznej, która zapewni mu właściwą opiekę.
2. Decyzja, o której mowa w ust. 1, podlega natychmiastowemu wykonaniu.
2a. Od decyzji, o której mowa w ust. 1, przysługuje prawo wniesienia odwołania do samorządowego kolegium odwoławczego w terminie 3 dni od daty doręczenia decyzji. Samorządowe kolegium odwoławcze rozpoznaje odwołanie w terminie 7 dni.
3. W przypadkach niecierpiących zwłoki, gdy dalsze pozostawanie zwierzęcia u dotychczasowego właściciela lub opiekuna zagraża jego życiu lub zdrowiu, policjant, strażnik gminny lub upoważniony przedstawiciel organizacji społecznej, której statutowym celem działania jest ochrona zwierząt, odbiera mu zwierzę, zawiadamiając o tym niezwłocznie wójta (burmistrza, prezydenta miasta), celem podjęcia decyzji w przedmiocie odebrania zwierzęcia.
4. W przypadkach, o których mowa w ust. 1 i 3, kosztami transportu, utrzymania i koniecznego leczenia zwierzęcia obciąża się jego dotychczasowego właściciela lub opiekuna.
5. Do należności z tytułu kosztów określonych w ust. 4 stosuje się przepisy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
6. Odebrane zwierzę podlega zwrotowi, jeżeli sąd nie orzeknie w trybie art. 35 ust. 3 przepadku zwierzęcia, a także jeżeli postępowanie karne w tej sprawie zostanie umorzone.
Prawnokarne środki ochrony zwierząt
Niezależnie od podjęcia działań na drodze administracyjnoprawnej należy pamiętać, że znęcanie się nad zwierzęciem jest przestępstwem stypizowanym w art. 35 ust. 1a ustawy. W ramach prowadzonego postępowania karnego sąd nie tylko wymierza karę, ale również orzeka przepadek zwierzęcia, jeśli sprawca jest jego właścicielem. Co do zasady zwierzę podlegające przepadkowi, w przypadku zwierzęcia domowego, powinno trafić do schroniska, ale podobnie jak w przypadku trybu administracyjnego istnieje możliwość przekazania zwierzęcia do innego podmiotu, zgodnie z art. 38 ust. 6 ustawy.
Ustawa o ochronie zwierząt
Art. 35.
1. Kto zabija, uśmierca zwierzę albo dokonuje uboju zwierzęcia z naruszeniem przepisów art. 6 ust. 1, art. 33 lub art. 34 ust. 1-4
podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
1a. Tej samej karze podlega ten, kto znęca się nad zwierzęciem.
2. Jeżeli sprawca czynu określonego w ust. 1 lub 1a działa ze szczególnym okrucieństwem
podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
3. W razie skazania za przestępstwo określone w ust. 1, 1a lub 2 sąd orzeka przepadek zwierzęcia, jeżeli sprawca jest jego właścicielem. (…)
Art. 4.
Ilekroć w ustawie jest mowa o: (…) 12) „szczególnym okrucieństwie” – rozumie się przez to przedsiębranie przez sprawcę działań charakteryzujących się drastycznością form i metod, a zwłaszcza działanie w sposób wyszukany lub powolny, obliczony z premedytacją na zwiększenie rozmiaru cierpień i czasu ich trwania.
Art. 38.
1.Sąd przekazuje zawiadomienie o wydanym prawomocnym orzeczeniu o przepadku zwierzęcia organizacji społecznej, której statutowym celem działania jest ochrona zwierząt, biorącej udział w postępowaniu lub innej organizacji o takim samym statutowym celu działania. (…)
4. Organizacja społeczna, o której mowa w ust. 2, przekazuje zwierzę nieodpłatnie:
1) schronisku dla zwierząt, jeżeli jest to zwierzę domowe, lub
2) gospodarstwu rolnemu wskazanemu przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta), jeżeli jest to zwierzę gospodarskie, lub
3) ogrodowi zoologicznemu lub schronisku dla zwierząt, jeżeli jest to zwierzę laboratoryjne lub zwierzę wykorzystywane do celów rozrywkowych, widowiskowych, filmowych, sportowych lub utrzymywane w ogrodach zoologicznych.
5. Przekazanie zwierzęcia, o którym mowa w ust. 4, następuje za zgodą podmiotu, któremu zwierzę ma być przekazane.
6. W przypadku braku zgody, o której mowa w ust. 5, lub wystąpienia innych okoliczności uniemożliwiających przekazanie zwierzęcia podmiotom, o których mowa w ust. 4, zwierzę może zostać nieodpłatnie przekazane innej osobie prawnej lub jednostce organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej albo osobie fizycznej, która zapewni mu właściwą opiekę. (…)
8. Koszty wykonania orzeczenia o przepadku zwierzęcia ponosi skazany.
Podsumowanie
Ochrona zwierząt przed zadawaniem im bólu i cierpienia została obwarowana relatywnie skutecznymi środkami prawnymi. Ustawodawca bardzo szeroko opisał znęcanie się nad zwierzętami, a powyższe przykłady można dodatkowo uzupełnić o szereg wymogów stawianych dla hodowli zwierząt i ich wykorzystywania w gospodarstwie. Konieczne jest jedynie wypracowanie sprawnych metod współdziałania pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego, policją, strażą miejską oraz organizacjami samorządowymi i innymi osobami, które czasem mogą być zmuszone do podjęcia interwencji mającej na celu jak najszybszą, ale też skuteczną i trwałą pomoc zwierzęciu. Znajomość powyższych procedur, a więc zwiększenie świadomości prawnej, stanowi jeden z niezbędnych kroków, który pozwoli każdemu z nas na zareagowanie w sytuacji kryzysowej i uratowanie życia lub zdrowia zwierzęcia. Przy sprawnym współdziałaniu nas wszystkich, znęcanie się nad zwierzętami może już za kilka, kilkanaście lat, być tylko ponurym wspomnieniem.
Pomoc prawna
Potrzebujesz porady prawnej lub innego rodzaju pomocy prawnej? Skorzystaj z
formularza kontaktowego. W ciągu kilku godzin skontaktuje się z Tobą jeden z naszych prawników. Zapewniamy bezpieczeństwo Twoich danych osobowych i bezpłatne, wstępne informacje o możliwościach pomocy w Twojej sprawie.
